COVID อาจจะจบเร็วๆ นี้ แต่หลายชีวิตยังต้องเผชิญกับ Long COVID ไปอีกนาน

ในช่วงเวลาที่มีการพูดถึงกันมากเรื่องจุดจบของการระบาดใหญ่และการเปลี่ยนผ่านไปสู่ภาวะโรคประจำถิ่น ยังมีประเด็นค้างคาที่อาจจะลากยาวกว่าการระบาดใหญ่ที่เพิ่งมีการค้นพบสิ่งที่อาจเป็นสาเหตุของมัน นั่นคือ Long COVID ซึ่งแม้จะมีการพูดถึงกันมานานแล้ว แต่สิ่งที่เป็นสาเหตุจริงๆ ของมันยังเป็นปริศนาอยู่ จนกระทั่งเมื่อเร็วๆ นี้ อย่างไรก็ตามปัญหาไม่ได้อยู่ที่ต้นเหตุเท่านั้น แต่ยังอยู่ที่ความสนใจของผู้คนและรัฐบาลด้วย ทั้งๆ ที่มันอาจเป็นปัญหาระยะยาวที่ยังไม่จบ แม้การระบาดใหญ่จะจบลงได้

Long COVID เป็นภาวะที่มีผลสืบเนื่องในระยะยาวซึ่งเกิดขึ้นหรือยังคงอยู่หลังจากพื้่นช่วงพักฟื้นตามปกติของการติดเชื้อโควิด-19 โดยที่มันจะนานแค่ไหนนั้นยังไม่มีการนิยามอย่างแน่ชัด แต่มีการประเมินคร่าวๆ ว่าอาการอาจจะค้างคานานกว่า 2 เดือน (1) สถาบันแห่งชาติเพื่อความเป็นเลิศด้านสุขภาพและการแพทย์ (NICE) แห่งสหราชอาณาจักรนิยามแบ่งเป็นระยะเฉียบพลันแลระยะยาวที่ระหว่าง 4 - มากว่า 12 สัปดาห์ (2) ตามนิยามของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค (CDC) สหรัฐอเมริการะบุว่าอาการระยะหลังโควิดที่ถือเป็นโควิดระยะยาวเป็นอาการ 4 สัปดาห์ขึ้นไปหลังจากการติดเชื้อครั้งแรก (3)

ขณะที่องค์การอนามัยโลก (WHO) ได้เผยแพร่คำจำกัดความของกรณีทางคลินิกในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2564 ซึ่งต่อมาได้รับการตีพิมพ์ในวารสาร The Lancet Infectious Diseases ระบุว่า "ภาวะหลังโควิด-19 เกิดขึ้นในบุคคลที่มีประวัติการติดเชื้อ SARS-CoV-2 ที่น่าจะเป็นไปได้หรือได้รับการยืนยัน โดยปกติ 3 เดือนนับจากเริ่มมีอาการ โดยมีอาการอย่างน้อย 2 เดือนและไม่สามารถอธิบายได้ด้วยการวินิจฉัยทางเลือกอื่น อาการทั่วไปรวมถึงแต่ไม่จำกัดเพียงความเหนื่อยล้า หายใจลำบาก และความผิดปกติของการรับรู้ และโดยทั่วไปมีผลกระทบต่อการทำงานในแต่ละวัน อาการต่างๆ อาจกำเริบขึ้นใหม่หลังการฟื้นตัวครั้งแรกจากเหตุการณ์โควิด-19 แบบเฉียบพลัน หรือยังคงมีอยู่ตั้งแต่เริ่มป่วย อาการอาจผันผวนหรือกำเริบเมื่อเวลาผ่านไป" (4)

นิยามความยาวของโควิดระยะยาวที่ต่างกันนี้ เป็นเพราะความไม่รู้ในหลายๆ เรื่องเกี่ยวกับมัน แม้แต่ในช่วงที่เชื่อกันว่าเป็นบั้่นปลายของการระบาดและหลายประเทศเริ่มยกเลิกการะควบคุมต่างๆ แล้ว ความกังวลเรื่อง Long COVID ก็ยังมีอยู่ เช่น ในสหราชอาณาจักรที่เป็นประเทศแรกๆ ที่เริ่มยุติมาตรการควบคุมการระบาดที่เข้มงวดราวกับบังคับตัวเองให้เคลื่อนไปสู่ภาวะโรคประจำถิ่นโดยไม่รีรอให้การระบาดที่อื่นจบลง ก็ยังมีผู้เชี่ยวชาญจำนวนหนึ่งที่กังวลกับ Long COVID และเตือนว่า "เราประเมินมันต่ำไป"

อมิตาวะ บันเนอร์จี (Amitava Banerjee) ศาสตราจารย์ด้านวิทยาศาสตร์ข้อมูลทางคลินิกและผู้เชี่ยวชาญด้านโรคหัวใจที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ที่ยูนิเวอร์ซิตี้ คอลเลจ ลอนดอนและเป็นผู้นำการศึกษา Stimulate-ICP เพื่อตรวจสอบ Long COVID เขียนบทความไว้ใน Guardian ว่า การบรรยายสรุปเกี่ยวกับโควิด-19 ของรัฐบาลตลอดช่วงการระบาดใหญ่แทบไม่มีเรื่อง Long COVID เขาบอกว่า "นี่เป็นความล้มเหลวครั้งใหญ่ และแสดงให้เห็นถึงความยากลำบากที่ทั้งแพทย์และผู้กำหนดนโยบายมักมีในการระบุและจัดการกับภาวะเรื้อรัง" และตลอดการระบาดความสนใจส่วนใหญ่ไปกระจุกตัวที่อาการโควิด-19 ลักษณะเฉียบพลัน "ด้วยเหตุนี้เราจึงอาจไม่ทราบขนาดของปัญหาด้วยซ้ำ" (5)

ขณะที่ ดร.ลีโอนาร์ด เจสัน (Dr Leonard Jason) ศาสตราจารย์ด้านจิตวิทยาที่มหาวิทยาลัยเดอพอล ซึ่งทำงานร่วมกับผู้ป่วยโรคโควิด-19 เป็นเวลานาน เขาบอก DailyMail.com ว่า คลื่นโอมิครอนก่อให้เกิดอาการระยะยาวที่ไม่หายขาดดังกล่าวในผู้หายป่วยจำนวนมากในสหรัฐอเมริกาและอาจส่งผลเสียร้ายแรงในระยะยาว โดยเขาบอกว่า ผู้หายป่วยจากโควิด 10 ถึง 30 % ยังคงต้องทนทุกข์ทรมานกับอาการบางอย่างในระยะยาวเป็นอย่างน้อย

อาการเหล่านี้ไม่ธรรมดาเลย ในกลุ่มอาการที่ไม่รุนแรง บุคคลหนึ่งๆ จะสูญเสียความรู้สึกในการดมกลิ่นหรือมีอาการปวดหัวเป็นครั้งคราว แต่การต้องมารับมือกับอาการแบบนี้แบบวันต่อวันอาจทำให้คุณภาพชีวิตแย่ลง และทำให้ไม่สามารถเข้าร่วมกิจกรรมตามปกติได้ ส่วนผู้ที่มีอาการรุนแรงมากกว่า เช่น เหนื่อยล้าอย่างรุนแรง ปวดเมื่อยตามร่างกายบ่อยครั้ง หรือมีปัญหาทางประสาทสัมผัส อาจถูกพักงาน ทำให้เกิดความเครียดกับคนในครอบครัวที่อยู่ร่วมกัน บางคนอาการหนักจนต้องออกจากงานหรือต้องอาศัยผู้ดูแลระยะสั้น ซึ่งอาจส่งผลกระทบในระดับชุมชน (6)

ผลกระทบที่ ดร.ลีโอนาร์ด เจสัน ชี้คือมันไม่ใช่แค่ผลกระทบต่อสุขภาพของผู้ป่วย Long COVID เท่านั้น แต่เป็นแรงกดดันต่อครอบครัว ชุมชน ไปจนถึงระดับประเทศ เขาเตือนว่า "นั่นจะสร้างผลกระทบทางเศรษฐกิจทุกประเภท [และ] ระบบการดูแลสุขภาพของเรา" และชี้ว่า “นี่จะเป็นปัญหาสำหรับสังคมในอนาคต… มันยากสำหรับคนที่จะเข้าใจ” (6) โดยชี้ให้เห็นถึงภาวะโดมิโน่ของการที่คนๆ หนึ่งในสังคมที่เคยเป็นคนสุขภาพดีมากก่อน ต้องล้มป่วยระยะยาวเพราะโควิด-19 จนไม่สามารถประกอบอาชีพได้ ทำให้ชุมชนและสังคมอาจต้องขาดแคลนอาชีพที่จำเป็นสำหรับบุคคลจำนวนมาก

คำเตือนของ ดร.ลีโอนาร์ด เจสัน ชาวอเมริกันคล้ายกับ ศ. อมิตาวะ บันเนอร์จี แห่งสหราชอาณาจักรที่ชี้ว่าสังคมและประเทศเอาใจใส่หรือประเมินความร้ายแรงของ Long COVID น้อยเกินไป เช่นเดียวกับ ดร.โนอาห์ กรีนสแปน (Dr Noah Greenspan) นักกายภาพบำบัดโรคหัวใจและหลอดเลือดในนครนิวยอร์ก ที่รักษาผู้ป่วยโควิดและโควิดระยะยาว' มานานตั้งแต่เริ่มระบาดในเดือนมีนาคม 2563 เขาบอกกับ DailyMail.com ด้วยความกังวลว่าสถานการณ์โควิดในปัจจุบันจะส่งผลทั้งประเทศและโลกทั้งใบให้อยู่ใน 'ปัญหาหนักหน่วง' จากปัญหาของ Long COVID (6)

ผลกระทบต่อชีวิตส่วนบุคคลนั้นก็นับว่าเลวร้ายมาก สื่อต่างประเทศหลายรายมักติดตามรายงานสภาพชีวิตของผู้ป่วย Long COVID เพื่อชี้ให้เห็นถึงความรุนแรงที่หลายคนมากขามแต่ร้ายแรงถึงขนาดเปลี่ยนชีวิตผู้คนได้ เช่น จากการรายงานของ Metro สื่อในสหราชอาณาจักรเกี่ยวกับเรื่องราวของบาร์บารา (สงวนนามสกุล) ที่เชื่อว่าเป็นผู้ป่วย Long COVID คนแรกของสหราชาณาจักร ซึ่งเธอมีอาชีพเป็นครูสอนร้องเพลง แต่เพราะอาการระยะยาวที่ไม่หายขาด อาการนั้นส่งผลกระทบต่ออาชีพการงานของเธออย่างร้ายแรง เพราะทำให้เสียงแบแห้งและไม่สามารถพูดได้ตามปกติ ซึ่งถือเป็นฝันร้ายของคนที่มีอาชีพเกี่ยวกับการร้องเพลงและการสอน ทำให้เธอหมดรายได้ แต่ยังดีที่ยังมีสามีคอยให้พึ่งพาเรื่องรายได้ (8)

อย่างไรก็ตาม ลองจินตนาการดูว่าผู้คนจำนวนมากมายเท่าไร ที่ชีวิตต้องพลิกผันไปเพราะ Long COVID? มันจึงเป็นสงครามโรคระบาดระยะยาวที่ร้ายแรงแต่ถูกมองข้าม จนอาจกลายเป็นระเบิดเวลาใอนาคต แม้แต่ตอนที่การระบาดใหญ่ของโควิด-19 ได้จบลงไปแล้ว

ท้ายเรื่อง

สิ่งที่เรารู้เกี่ยวกับ Long COVID และสิ่งที่ใช้สู้มันได้

1. ตัวการของ Long COVID อาจถูกค้นพบแล้ว - ดร. เลออนาร์ด ไวนสต็อค (Dr. Leonard Weinstock) แพทย์ระบบทางเดินอาหารที่ Missouri Baptist Medical Center ในรัฐมิสซูรี ประเทศสหรัฐอเมริกา และคณะ เผยแพร่การค้นพบในวารสาร International Journal of Infectious Diseases พบว่าอาการกระตุ้นเซลล์แมสต์เพิ่มขึ้นในผู้ป่วย Long COVID ซึ่งอาจเป็นสาเหตุของการป่วยระยะยาว โดยแมสต์เซลล์คือเซลล์ภูมิแพ้ที่ปล่อยฮีสตามีน โพรสตาแกลนดิน เฮปาริน และสารเคมีอื่นๆ อีกมากในระหว่างการติดเชื้อ การอักเสบ และตัวกระตุ้นการแพ้ นักวิจัยกล่าวว่านี่เป็นปัญหาสำหรับผู้ที่ติดเชื้อโควิด-19 เพราะเมื่อเซลล์แมสต์ถูกกระตุ้น เซลล์เหล่านี้สามารถทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในระยะยาวต่อสภาวะการอักเสบและการแพ้ของร่างกาย

2. นักวิจัยที่โรงพยาบาลมหาวิทยาลัยซูริกวิเคราะห์เลือดจากผู้ป่วยโควิด และพบว่าแอนติบอดีบางชนิดในระดับต่ำพบได้บ่อยในผู้ที่เป็นโรค Long COVID มากกว่าในผู้ป่วยที่ฟื้นตัวอย่างรวดเร็ว เชื่อว่าการค้นพบครั้งนี้จะสามารถช่วยระบุผู้ป่วยที่เสี่ยงต่อโรค Long COVID ในมากว่ากลุ่มอื่น

3. การวิจัยโดยสำนักงานสถิติแห่งชาติ (ONS) ของสหราชอาณาจักรพบว่า การฉีดวัคซีนลดความเสี่ยง Long COVID โดยผลการศึกษาจากผู้ใหญ่มากกว่า 6,000 คน พบว่าผู้ที่รับวัคซีน Pfizer หรือ Moderna 2 ครั้งมีโอกาสน้อยกว่าถึง 49.6% ที่จะมีอาการเรื้อรัง เช่น เหนื่อยล้านาน 3 เดือนหลังติดเชื้อ และโดยรวมแล้ว 9.5% ของกลุ่มที่ได้รับวัคซีนสองครั้งรายงานว่าประสบกับ Long COVID ซึ่งแม้ว่าจะยังไม่ชัดเจนว่าการฉีดวัคซีนป้องกันโควิดได้อย่างไร แต่เท่าที่ทราบกันก็คือผู้ที่ป่วยหนักจากการติดเชื้อครั้งแรกมักจะมีอาการเรื้อรังต่อไป แต่การฉีดวัคซีนจะลดความเสี่ยงของอาการร้ายแรงได้อย่างมากตั้งแต่แรกโดยการเตรียมระบบภูมิคุ้มกันและฝึกให้รู้จักและต่อสู้กับโควิด-196 แต่เนิ่นๆ

ข้อมูลจาก

1. Brodin P (January 2021). "Immune determinants of COVID-19 disease presentation and severity". Nature Medicine. 27 (1): 28–33. doi:10.1038/s41591-020-01202-8. PMID 33442016.

2. "Context | COVID-19 rapid guideline: managing the long-term effects of COVID-19". National Institute for Health and Care Excellence. 18 December 2020. Retrieved 18 December 2020.

3. CDC (11 February 2020). "Post-COVID Conditions". Centers for Disease Control and Prevention. Retrieved 12 July 2021.

4. Soriano, Joan B.; Murthy, Srinivas; Marshall, John C.; Relan, Pryanka; Diaz, Janet V. (21 December 2021). "A clinical case definition of post-COVID-19 condition by a Delphi consensus". The Lancet Infectious Diseases. doi:10.1016/S1473-3099(21)00703-9. PMC 8691845. PMID 34951953 – via www.thelancet.com.

5. Banerjee, Amitava. (12 Jan 2022 ). "I’m leading a long Covid trial – it’s clear Britain has underestimated its impact". Guardian.

6. Shaheen, Mansur. ( 26 January 2022). "EXCLUSIVE: Long COVID expert says the world is in 'deep trouble' and millions may suffer from debilitating physical and cognitive issues for YEARS after being infected

While the Covid pandemic could com". DailyMail.com.

7. Jones, Harrison. (24 Jan 2022). "Agony for UK’s ‘first long Covid patient’ as she gives up singing teacher job". Metro.

ภาพ https://www.nature.com/articles/s41598-021-95565-8