สภาเภสัชกรรมไขข้อข้องใจการใช้ยาฟาวิฯกับฟ้าทะลายโจร

การใช้ยาสำหรับผู้ป่วยโควิด-19 นั้นยังมีข้อสงสัยอีกมาโดยเฉพาะการใช้ฟ้าทะลายโจร กับยาฟาวิพิราเวียร์สำหรับผู้ป่วยซึ่งกักตัวอยู่ที่บ้าน ในฐานะที่มีโครงการดำเนินการร่วมกับสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ(สปสช.) เกี่ยวกับการปรับรูปแบบการดูแลผู้ป่วย โดยให้ร้านยาเข้าร่วมโครงการ มีการดูแลผู้ป่วยแบบครบวงจร ทั้งให้คำปรึกษาแก่ผู้ป่วยกักตัวที่บ้าน การใช้ยาต่าง ๆ รวมไปถึงการจ่ายยาให้ผู้ป่วยอย่างเหมาะสม สภาเภสัชกรรมได้จัดเสวนาออนไลน์ “ไขข้อข้องใจ การใช้ฟาวิพิราเวียร์กับฟ้าทะลายโจร” โดยเชิญผศ.ภญ.โชติรัตน์ นครานุรักษ์ ภาควิชาเภสัชกรรมปฏิบัติ คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และรศ.ดร.ภญ.มยุรี ตั้งเกียรติกำจาย คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ อัปนายกคนที่ 1 สมาคมเภสัชกรรมชุมชนมาให้ความกระจ่าง

ผศ.ภญ.โชติรัตน์ ในฐานะเภสัชกรประจำคลินิกควบคุมการติดเชื้อทางเดินหายใจ ซึ่งดูแลโดยตรงในการใช้ยากับผู้ป่วยโควิด-19 อธิบายถึงการใช้ยาฟาวิพิราเวียร์ว่า ส่วนใหญ่ใช้ในประเทศแถบเอเชีย ส่วนยุโรปมีเพียงอิตาลีและรัสเซีย ส่วนสหรัฐอเมริกามีข้อมูลการ้ยาฟาวิพิราเวียร์น้อยมาก สำหรับประเทศไทยปัจจุบันองค์การเภสัชกรรมผลิตยาชนิดนี้ได้เองแล้ว

สำหรับข้อสงสัยการใช้ยาฟาวิพิราเวียร์สำหรับปผู้ป่วยโควิด-19 บางกลุ่ม ผศ.ภญ.โชติรัตน์ กล่าวว่า การใช้ในผู้ป่วยที่ตั้งครรภ์มีข้อมูลน้อย แต่ถ้าจำเป็นต้องลองเทียบข้อดีข้อเสียแล้วแจ้งข้อมูลกับผู้ป่วย ที่ผ่านมาเคยมีกรณีให้ยาแก่หญิงครรภ์แก่ซึ่งติดเชื้ออิโบลา ผฃคือแม่ตายเด็กรอดหลังใช้ยาไปได้ไม่กี่วัน สำหรับการให้ยาผู้ป่วยเด็ก ใช้ได้แต่ต้องระวังในเด็กอายุน้อยกว่า 1 ปี เพราะร่างกายยังพัฒนาไม่สมบูรณ์ เภสัชกรต้องติดตามผลข้างเคียงจากการใช้ยา มีเคสใช้ในเด็กต่ำกว่า 1 ปี ติดโควิด ได้ยาค็อกเทลที่มีฟาวิฯ ใช้ได้ไม่มีผลข้างเคียง จึงคิดว่าใช้ได้ แต่ต้องติดตามผลยา

ข้อกังวลเรื่องผลข้างเคียงนั้น ผศ.ภญ.โชติรัตน์กล่าวว่า จากการติดตามผู้ป่วยกว่า 800 คน มีผลข้างเคียงประมาณ 150 คน คิดเป็น 29 % มีอาการท้องผูก ท้องเสีย เวียนหัว ปวดหัว ปวดเมื่อกล้ามเนื้อ มีอาการผื่นคันบ้าง มีคนไข้ 3 คนที่ต้องหยุดใช้ยาเพราะมีภาวะตับอักเสบ แต่อาการเหล่าทนี้แปลผลจากยายากเพราะใกล้เคียงกับอาการโควิด-19

“ผู้ป่วย Home isolation ความร่วมมือในการใช้ยาของคนไทยดีมาก กินยาถูกต้องตามสั่งเป๊ะ เจอผลข้างเคียงจากยาคล้ายกับที่บอกไว้ข้างบน คนไข้ชอบไปหาสมุนไพรอื่นมาใช้ บอกให้เลิกก็ยังแอบกิน คนไข้ชอบไปหาวิตามินซีมากินเสริมภูมิ เพื่อความสบายใจคนไข้ก็ให้กินได้ ไม่มีผลอะไร เจอทานน้ำสมุนไพรประปราย แนะนำให้หยุด กินได้เพื่อความสบายใจแต่อย่ากินเยอะ” เภสัชกรประจำคลินิกควบคุมการติดเชื้อทางเดินหายใจ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัยกล่าว

ด้านการใช้ยาสมุนไพรฟ้าทะลายโจรนั้น รศ.ดร.ภญ.มยุรี ในฐานะคณะผู้ทำงานเชี่ยวชาญแห่งชาติด้านการคัดเลือกยาจากสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติปี 2564 ให้ข้อมูลว่า ไม่แนะนำให้ใช้ฟ้าทะลายโจรป้องกันโควิด-19 เพราะไม่มีงานวิจัยอะไรเลยที่ชี้ว่าป้องกันได้ และมีความเสี่ยงสูงต่อตับ ยิ่งใช้ร่วมกับฟาวิพิราเวียร์ยิ่งเสี่ยงต่อตับ เกิดพิษต่อตับ เมื่อค่าตับไม่ดีก็ใช้ฟาวิฯไม่ได้ เสียโอกาสในการรักษา ที่อ้างว่าฟ้าทะลายโจรบำรุงตับคือเป็นการทดลองในสัตว์ ไม่มีการทดลองในมนุษย์

“ผู้สัมผัสผู้ป่วยโควิด ผลตรวจ ATK เป็นบวก แต่ไม่มีอาการ ไม่จำเป็นต้องใช้ฟ้าทะลายโจร หากฉีดวัคซีนครบและไม่ใช่กลุ่มเสี่ยงจะหายได้เอง ขณะนี้ยังไม่มีงานวิจัยว่าฟ้าทะลายโจรจะช่วยลดการแพร่กระจายโควิดได้มากน้อยเพียงใดเมื่อเทียบกับการแพร่กระจายโควิด กลุ่มที่จะใช้ฟ้าทะลายโจรคือมีผล ATK เป็นบวก และมีอาการเล็กน้อย รับวัคซีนครบและไม่ใช่กลุ่มเสี่ยงจะจ่ายฟ้าทะลายโจรให้ระหว่างรอเข้าระบบสปสช. ถ้าอาการรุนแรงถึงจะจ่ายยาฟาวิพิราเวียร์” รศ.ดร.ภญ.มยุรีกล่าว

รศ.ดร.ภญ.มยุรี กล่าวว่า ปัจจุบันมีการวิจัยสมุนไพรฟ้าละลายโจรอย่างต่อเนื่องร่วมกับกรมการแพทย์ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ในด้านประสิทธิภาพและความปลอดภัยของสารสกัดฟ้าทะลายโจร เทียบกับการรักษามาตรฐานในการป้องกันการเกิดปอดอักเสบในผู้ติดเชื้อโควิด 19 ที่ไม่มีอาการหรือมีอาการน้อย และการทดลองแบบสุ่มเปรียบเทียบประสิทธิภาพการรักษาโรคโควิด-19 ด้วยยา Fluvoxamine, Bromhexine, Cyproheptadine, Niclosamide และฟ้าทะลายโจรในการช่วยลดระยะเวลาฟื้นตัว

สำหรับการใช้ฟ้าทะลายโจรนั้น รศ.ดร.ภญ.มยุรี กล่าวว่า กรมแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก แนะนำว่า ในเด็กอ่ายุ 12 ปีขึ้นไปรับประทานได้ 3-3.5 มิลลิกรัม(มก.)ต่อน้ำหนักตัว วันละ 3 ครั้ง 5 วัน หากน้ำหนัก 50 กิโลกรัมขึ้นก็ให้ใช้ขยาดยาเท่าผู้ใหญ่ ศูนย์หลักฐานเชิงประจักษ์ด้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร แนะนำเด็กอายุ 4-11 ขวบ รับประทานฟ้าทะลายโจร 10 มก. วันละ 3 ครั้ง 5 วัน หากเด็กที่กลืนยายากให้แกะแคปซูลผสมในน้ำหวาน ห้ามผสมในน้ำร้อน โดยบัญชียาหลักแห่งชาติแนะนำขนาดผงฟ้าทะลายโจรบรรเทาอาการไข้ หวัด ไอ 1.5-3 กรัม วันละ 4 ครั้ง ต้องใช้แต่ฟ้าทะลายโจรอย่างเดียว ไม่ใช้ร่วมกับสมุนไพรอื่นเพราะจะส่งผลเสียต่อร่างกาย

ข้อห้ามการใช้ฟ้าทะลายโจร สำหรับผู้ป่วยโควิด-19 จะใช้สมุนไพรฟ้าทะลายโจรร่วมกับยาฟาวิพิราเวียร์ไม่ได้ เพราะเสี่ยงกับตับมากเกินไป สามารถใช้ฟ้าทะลายโจรลดไข้ได้แต่ต้องใช้พาราร่วมด้วย ห้ามใช้ฟ้าทะลายโจรในผู้แพ้ยาฟ้าทะลายโจร ไข้เลือดออก หญิงตั้งครรภ์ ผู้ใช้ยา warfarin, favipiravir, amiodarone, rivaroxaban หญิงที่ให้นมบุตรควรเลี่ยงฟ้าทะลายโจร ระหว่างใช้ฟ้าทะลายโจรต้องงดเหล้า งดใช้ร่วมกับกัญชา กัญชง กระท่อมยาเขียว ยาขม จันทน์ลีลา ยาจีน เพราะจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดพิษต่อตับ ผู้ป่วยโรคตับและผู้ใช้ยาลดไขมันในเลือดต้องใช้ฟ้าทะลายโจรในการดูแลของแพทย์ และผู้ป่วยโรคเรื้อรังหรือมีโรคประจำตัวต้องปรึกษาเภสัชกรก่อนใช้ เมื่อหายแล้วต้องหยุด ไม่ควรทานเกิน 14 วัน