จับตาการระบาดของฝีดาษลิงที่กำลังทับซ้อนการระบาดโควิด

จู่ๆ ในขณะที่การระบาดใหญ่ของโควิด-19 ยังไม่จบลง และยังมีโอกาสที่จะเกิดการระบาดที่รุนแรงขึ้นอีกในบางพื้นที่ (เช่นในสหรัฐอเมริกาที่มีคำเตือนใช้วงกลางค่อนปลายเดือนพฤษภาคมถึงการระบาดที่อาจรุนแรงในอีกหลายเดือนข้างหน้า และมีคำแนะนำให้สวมหน้ากากาอนามัยอีกครั้ง) ประเทศตะวันตกก็ต้องพบกับเรื่องไม่คาดฝันขึ้น เมื่อมีการพบผู้ติดเชื้อฝีดาษลิงขึ้นในยุโรปและต่อมาลามไปถึงสหรฐอเมริกา ทำให้เกิดารระบาดที่ทับซ้อนกันขึ้น ท่ามกลางความกังวลของผู้คนและองค์ารอนามัยโลก

          ฝีดาษลิงเกิดจากไวรัสฝีดาษลิง (Monkeypox virus) พบในสัตว์ประเภทไพรเมต (ลิง) ไวรัสสามารถแพร่กระจายได้ทั้งจากสัตว์สู่คนและจากคนสู่คน การติดเชื้อจากสัตว์สู่คนสามารถเกิดขึ้นได้จากการถูกสัตว์กัดหรือโดยการสัมผัสโดยตรงกับของเหลวในร่างกายของสัตว์ที่ติดเชื้อ ไวรัสสามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนได้โดยการหายใจแบบหยดและการสัมผัสกับ fomites (พื้นผิวที่เป็นพาหะของเชื้อโรค) จากของเหลวในร่างกายของผู้ติดเชื้อ ระยะฟักตัวอยู่ระหว่าง 10 ถึง 14 วัน อาการข้างเคียง ได้แก่ ต่อมน้ำเหลืองบวม ปวดกล้ามเนื้อ ปวดศีรษะ มีไข้ ก่อนที่จะมีผื่น/ปุ่มขึ้น (1)

          ไวรัสส่วนใหญ่พบในป่าเขตร้อนของแอฟริกากลางและแอฟริกาตะวันตก มันถูกค้นพบครั้งแรกในลิงในปี พ.ศ. 2501 และในมนุษย์ในปี พ.ศ. 2513 ระหว่างปี พ.ศ. 2513 ถึง พ.ศ. 229 มีรายงานผู้ป่วยมากกว่า 400 รายในมนุษย์ การระบาดของไวรัสขนาดเล็กที่มีอัตราการเสียชีวิตอยู่ในช่วง 10% และอัตราการติดเชื้อจากคนสู่คนมีอัตราส่วนประมาณเท่ากันและเกิดขึ้นเป็นประจำในแถบเส้นศูนย์สูตรกลางและแอฟริกาตะวันตก (2)

          แม้จะเป็นโรคประจำถิ่นในแอฟริกาตอนกลาง แต่มันสามารถแพร่กระจายไปยังพื้นที่อื่นได้เช่นกัน และในโลกตะวันตกเคยเกิดการระบาดมาแล้วครั้งหนึ่ง คือการระบาดที่เกิดขึ้นในสหรัฐอเมริกาในปี พ.ศ. 2546 สืบเนื่องมาจากร้านขายสัตว์เลี้ยงซึ่งมีการจำหน่ายหนูนำเข้าจากประเทศกานาและติดต่อกับสัตว์ท้องถิ่นของแถบตอนกลางของสหรัฐฯ คือตัวแพรรีด็อก จากนั้นแพรรีด็อกไปกัดเด็กชายคนหนึ่ง จนถึงวันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2456 มีรายงานผู้ป่วยโรคฝีดาษลิงรวม 71 ราย ทุกกรณีสาวไปถึงต้นตอเดียวกันคือหนูจากกรุงอักกรา ประเทศกานา การระบาดครั้งนี้ไม่มีผู้เสียชีวิต (3)

          อีกครั้งที่เกิดการระบาดในโลกตะวันตกคือ ในเดือนกันยายน พ.ศ. 2561 มีการบันทึกผู้ป่วยโรคฝีดาษลิงเป็นครั้งแรกในสหราชอาณาจักร เชื่อกันว่าบุคคลดังกล่าวเป็นชาวไนจีเรียติดเชื้อฝีดาษในไนจีเรียก่อนเดินทางไปสหราชอาณาจักร ครั้งนั้นมีผู้ติดเชื้อ 4 คน ข้ามมาเมื่อวันที่ 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2563 ในสหราชอาณาจักร สาธารณสุขเวลส์ระบุกรณีโรคฝีดาษลิงสามรายจากครัวเรือนเดียวหลังจากเดินทางจากไนจีเรีย รายที่ 2 แจ้งวันที่ 2 มิถุนายน และรายที่ 3 วันที่ 24 มิถุนายน ปีเดียวกัน เมื่อวันที่ 16 กรกฎาคมในสหรัฐอเมริกา ชาวอเมริกันที่เดินทางกลับจากการเดินทางไปไนจีเรียได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคฝีดาษลิง พวกเขาเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลทันทีและรายงานว่าอาการคงที่

          การระบาดในโลกตะวันตกก่อนหน้านี้จำกัดอยู่ในวงแคบและมีการระบาดเฉพาะในสหราชอาณาจักรและสหรัฐอเมริกา และในปี 2565 มันก็เกิดสถานการณ์แบบเดียวกันอีกครั้งกับสหราชอาณาจักรและสหรัฐฯ แต่ว่าครั้งนี้มันไม่ได้จำกัดวงแคบๆ อีก และยังกระจายไปยังประเทศ สร้างความกังวลต่อโรคฝีดาษลิงในระดับประชาคมโลกแบบที่ไม่เคยปรากฏมาก่อน

          ณ วันที่ 20 พฤษภาคม มีผู้ติดเชื้อใน 12 ประเทศ ต้องสงสัยและอยู่ระหว่างการตรวจสอบ 1 ประเทศ นับเป็นการระบาดของฝีดาษลิงครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์

          อีกครั้งหนึ่งที่เรื่องมันเริ่มต้นขึ้นจากสหราชอาณาจักร

          ในช่วงต้นเดือนพฤษภาคม 2022 มีการรายงานกรณีของผู้อยู่อาศัยชาวอังกฤษที่เดินทางไปยังกรุงลากอส และรัฐเดลต้า ในประเทศไนจีเรีย (4) ผู้ป่วยมีอาการของโรคฝีดาษในลิง รวมทั้งมีผื่นขึ้นในวันที่ 29 เมษายน ขณะที่ยังอยู่ในไนจีเรีย ต่อมาพวกเขาก็บินกลับมายังสหราชอาณาจักร โดยมาถึงในวันที่ 4 พฤษภาคม พวกเขานำส่งโรงพยาบาลในวันเดียวกัน สงสัยว่าติดเชื้อฝีดาษลิงทันที และผู้ป่วยเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล Guy's Hospital (5) ปรากฎว่าหลังการทดสอบผู้ป่วยเป็นฝีดาษลิง หลังจากนั้นมีการติดตามแกะรอยการติดเชื้อในพื้นที่ต่งๆ ของสหราชอณาจักร จน ณ วันที่ 20 พฤษภาคม สหราชอาณาจักรพบผู้ป่วยถึง 20 ราย นับว่ามากกว่าการระบาดของฝีดาษลิงครั้งไหนๆ ในประเทศ

          แต่มันยังเลวร้ายไม่พอ เพราะเมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม ที่โปรตุเกส เจ้าหน้าที่สาธารณสุขรายงานผู้ป่วยฝีดาษลิงถึง 14 ราย จากผู้ต้องสงสัยทั้งหมด 20 ราย  ในสเปน มีผู้ป่วยยืนยัน 7 ราย ณ วันที่ 18 พฤษภาคม  ในวันเดียวกันนั้น สหรัฐอเมริกาได้ยืนยันกรณีแรกของโรคฝีดาษลิง ละแคนาดารายงานผู้ต้องสงสัย 13 ราย

          เมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม สวีเดนและเบลเยียมรายงานกรณีแรกของโรคฝีฝีดาษลิง ในขณะที่อิตาลียืนยันกรณีแรกในนักเดินทางที่เดินทางมาจากหมู่เกาะคานารี ประเทศสเปน มีการรายงานกรณีต้องสงสัยในฝรั่งเศส ณ วันที่ 20 พฤษภาคม การวิเคราะห์จีโนมดำเนินการกับเคสในโปรตุเกสทำให้ผู้ป่วยรายนั้นติดไวรัสในกลุ่มแอฟริกาตะวันตก โดยพบว่ามีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดที่สุดกับไวรัสที่เกี่ยวข้องกับเคสที่ส่งออกจากไนจีเรียในปี 2561 และ 2562 (6)

          เคสที่ส่งออกจากไนจีเรียในปี 2561 และ 2562 หมายถึงการระบาดในสหราชอาณาจักรเมื่อปี 2561 (ดูรายละเอียดข้างต้น) ส่วนเคสส่งออกจากไนจีเรียปี 2562 หมายถึงการพบผู้ติดเชื้อที่สิงคโปร์ในปี 2562 โดยเมื่อวันที่ 8 พฤษภาคม 2019 ชายวัย 38 ปีที่เดินทางจากไนจีเรียเข้ารับการรักษาในหอผู้ป่วยแยกเดี่ยวที่ศูนย์โรคติดเชื้อแห่งชาติในสิงคโปร์ หลังจากได้รับการยืนยันว่าเป็นกรณีแรกของโรคฝีดาษในลิง เป็นผลให้ 22 คนถูกกักกัน ซึ่งกรณีนี้เชื้อกันอาจเชื่อมโยงกับการแพร่ระบาดอย่างต่อเนื่องในไนจีเรีย (7)

          ครั้งนี้ มันไม่เพียงแต่ข้ามจากสหราชอาณาจักรไปยังภาคพื้นแผ่นดินใหญ่ของยุโรป แต่ยังลามไปยังทวีปอื่นด้วย โดยเมื่อวันที่ 20 พฤษภาคม ออสเตรเลียรายงานผู้ป่วยต้องสงสัยรายแรกเป็นชายที่ล้มป่วยหลังจากกลับจากการเดินทางในยุโรป และกรณีที่สองได้รับการยืนยันในวันเดียวกัน ทั้งสองเคสถูกระบุว่าอยู่ในเมลเบิร์นและซิดนีย์ ทั้งสองเพิ่งกลับจากการเดินทางในยุโรป (8) เยอรมนีและเนเธอร์แลนด์ยืนยันผู้ป่วยรายแรกในวันเดียวกัน

          ในที่สุด เมื่อวันที่ 20 พฤษภาคม องค์การอนามัยโลกจึงได้จัดประชุมฉุกเฉินเพื่อหารือเกี่ยวกับการระบาด ณ วันเดียวกันนั้น องค์การอนามัยโลกระบุว่าทางหน่วยงานและพันธมิตรกำลังทำงานเพื่อให้เข้าใจถึงขอบเขตและสาเหตุของการระบาดของฝีดาษลิง และแสดงความกังวลว่า "การระบาดล่าสุดที่รายงานใน 11 ประเทศจนถึงขณะนี้ไม่ปกติ เนื่องจากเกิดขึ้นในประเทศที่ไม่ใช่โรคเฉพาะถิ่น"

          "ฝีดาษลิงแพร่กระจายแตกต่างจากโควิด-19 องค์การอนามัยโลกสนับสนุนให้ประชาชนรับทราบข้อมูลข่าวสารจากแหล่งที่เชื่อถือได้ เช่น หน่วยงานด้านสุขภาพแห่งชาติ เกี่ยวกับขอบเขตของการระบาดในชุมชน (ถ้ามี) อาการและการป้องกัน เนื่องจากโรคฝีฝีดาษแพร่กระจายผ่านการสัมผัสใกล้ชิด การตอบสนองควรเน้นที่ผู้ที่ได้รับผลกระทบและผู้ที่ใกล้ชิด ผู้ที่มีปฏิสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับผู้ที่ติดเชื้อจะมีความเสี่ยงในการติดเชื้อมากขึ้น ซึ่งรวมถึงเจ้าหน้าที่สาธารณสุข สมาชิกในครัวเรือน และคู่นอน" องค์การอนามัยโลก ระบุ (9)

          ที่สะท้อนความกังวลได้อีกเสียงคือ ฮันส์ คลูเก (Hans Kluge) ผู้อำนวยการภูมิภาคยุโรปขององค์การอนามัยโลกกล่าวว่าเคสต่างๆ ในเวลานี้ผิดปกติ โดยทุกเคสยกเว้นหนึ่งเคสไม่เชื่อมโยงกับการเดินทางไปยังประเทศที่มันเป็นโรคเฉพาะถิ่น หลายคนตรวจพบผ่านบริการด้านสุขภาพทางเพศและเป็นหนึ่งในผู้ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับผู้ชาย นอกจากนี้ เป็นที่สงสัยว่าการแพร่เชื้ออาจดำเนินต่อเนื่องมาระยะหนึ่งแล้ว เนื่องจากกรณีต่างๆ เหล่านี้กระจัดกระจายไปทั่วยุโรปและที่อื่นๆ

          “เมื่อเราเข้าสู่ฤดูร้อนในภูมิภาคยุโรป จะมีการรวมกลุ่ม งานเทศกาล และงานเลี้ยง ผมกังวลว่าการแพร่เชื้ออาจเร่งขึ้นได้ เนื่องจากเคสที่กำลังตรวจพบอยู่นั้นอยู่ในกลุ่มที่มีกิจกรรมทางเพศ และหลายๆ คนไม่คุ้นเคยกับอาการต่างๆ " ดร. คลูเก กล่าว (10)

          ดร. คลูเก กล่าวด้วยว่า โรคฝีดาษลิงมักเป็นโรคที่สามารถจำกัดตัวเองได้ และผู้ติดเชื้อส่วนใหญ่จะหายภายในไม่กี่สัปดาห์โดยไม่ต้องรักษา อย่างไรก็ตาม โรคนี้อาจรุนแรงมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเด็กเล็ก สตรีมีครรภ์ และบุคคลที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง (10)

          เพื่อเป็นการป้องกัน เมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม สหรัฐฯ ได้สั่งซื้อวัคซีนฝีดาษจากโรคฝีดาษลิงจำนวน 13 ล้านโดสมูลค่า 299 ล้านดอลลาร์จากบริษัท  Bavarian Nordic ของเดนมาร์ก วัคซีนทีผลิตจากบริษัทนี้คือ MVA-BN (หรือที่รู้จักในชื่อ Imvanex ในสหภาพยุโรป Imvamune ในแคนาดา และ Jynneos ในสหรัฐอเมริกา) ซึ่งสามารถป้องกันได้ทั้งวัคซีนไข้ทรพิษและฝีดาษลิง

อ้างอิง

1. "CDC | Questions and Answers About Monkeypox". Cdc.gov. Retrieved 2022-05-21.

2. Meyer, H.; Mathilde Perrichot; Markus Stemmler; Petra Emmerich; Herbert Schmitz; Francis Varaine; Robert Shungu; Florimond Tshioko; Pierre Formenty (2002). "Outbreaks of Disease Suspected of Being Due to Human Monkeypox Virus Infection in the Democratic Republic of Congo in 2001". Journal of Clinical Microbiology. 40 (8): 2919–2921. doi:10.1128/JCM.40.8.2919-2921.2002.

3. "Medscape Monkeypox Review". Bcbsma.medscape.com. Archived from the original on 2012-12-02. Retrieved 2022-05-21.

4. "Monkeypox - United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland". World Health Organization. 16 May 2022. Archived from the original on 17 May 2022. Retrieved 2022-05-21.

5. "Monkeypox contact tracing extended to Scotland". BBC News. 14 May 2022. Archived from the original on 17 May 2022. Retrieved 2022-05-21.

6. "First draft genome sequence of Monkeypox virus associated with the suspected multi-country outbreak, May 2022 (confirmed case in Portugal)". Virological. 19 May 2022. Retrieved 2022-05-21.

7. "Monkeypox – Singapore". WHO. 16 May 2019. Archived from the original on July 1, 2019. Retrieved 2022-05-21.

8. Parkes-Hupton, Heath; Johnson, Sian (20 May 2022). "Monkeypox confirmed in Melbourne and Sydney". ABC News. Australian Broadcasting Commission. Retrieved 2022-05-21.

9. "WHO working closely with countries responding to monkeypox". (20 May 2022). WHO. Retrieved 2022-05-21.

10. "Europe: WHO supporting countries affected by rare monkeypox outbreak". (20 May 2022). UN. Retrieved 2022-05-21.