โลกยังไม่พ้นภัยคุกคามจาก ‘โรคอ้วน เหตุรุนแรง ปัญหาสุขภาพจิต’

โลกประสบความสำเร็จลดการเสียชีวิตแต่ยังคงไม่พ้นภัยคุกคามจากโรคอ้วน ความรุนแรง และปัญหาสุขภาพจิต

Healthdata.org รายงานการศึกษาวิจัย Global Burden of Disease ซึ่งเป็นการศึกษาวิจัยด้านสุขภาพประชากรใหญ่ที่สุดของโลก แนวโน้มใหม่ของโรคภัย การเสียชีวิต และปัจจัยเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพ

ซีแอตเติล – ตัวเลขการเสียชีวิตในหลายประเทศลดลงในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา โดยเฉพาะการเสียชีวิตในเด็กอายุต่ำกว่า 5 ปี อย่างไรก็ดีปัญหาสุขภาพเรื้อรัง เช่น โรคอ้วน เหตุรุนแรง และสุขภาพจิตยังคงเป็น “สามเหลี่ยมแห่งความทุกข์” ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการมีอายุขัยยืนยาวอย่างมีสุขภาพดี

นพ.คริสโตเฟอร์ เมอร์เรย์ ผู้อำนวยการสถาบัน Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) แห่งมหาวิทยาลัย University of Washington ชี้ว่า “การเสียชีวิตยังคงเป็นปัจจัยหลักที่ผลักดันให้นานาประเทศหันมาแก้ไขปัญหาโรคภัยไข้เจ็บที่เป็นสาเหตุสำคัญของการเสียชีวิต แต่เรากลับไม่ได้เอาจริงเอาจังกับปัจจัยที่เป็นสาเหตุของโรค สามเหลี่ยมแห่งความทุกข์ซึ่งประกอบด้วยโรคอ้วน เหตุรุนแรง และปัญหาสุขภาพจิต รวมถึงการใช้สารเสพติดยังคงเป็นอุปสรรคที่คอยขัดขวางการดำเนินชีวิตอย่างมีความสุขและมีสุขภาพดี”

การศึกษา Global Burden of Disease (GBD) ซึ่งตีพิมพ์ในวารสาร The Lancet ฉบับล่าสุดรายงานว่านับตั้งแต่ปี 2549 เป็นต้นมามีความคืบหน้าอย่างจริงจังด้านการลดอัตราการเสียชีวิตจากโรคร้ายแรง โดยพบว่าโรคอันเป็นสาเหตุสำคัญของภาระโรค ทั้งการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนล่าง ท้องร่วง การเสียชีวิตแรกคลอด เอชไอวี/เอดส์ และมาลาเรียลดลงกว่าร้อยละ 30 ภายในชั่วทศวรรษเดียว และเมื่อปีก่อนยังพบเป็นครั้งแรกว่าอัตราการเสียชีวิตในเด็กอายุต่ำกว่า 5 ปีลดลงต่ำกว่า 5 ล้านคน

คณะผู้ศึกษาวิจัยชี้ว่าความสำเร็จดังกล่าวเป็นผลจากความคืบหน้าของหลายมาตรการทั้งการส่งเสริมการศึกษาของแม่ ยกระดับรายได้ คุมกำเนิด โครงการสร้างเสริมภูมิคุ้มกัน แจกจ่ายมุ้งกันยุง การพัฒนาคุณภาพน้ำและสุขอนามัย และอีกหลากหลายโครงการสุขภาพภายใต้การสนับสนุนโดยกองทุนเพื่อการสาธารณสุข อย่างไรก็ดีพบด้วยว่า แม้นานาประเทศลดอัตราการเสียชีวิตได้เป็นผลสำเร็จ ทว่า “สามเหลี่ยมแห่งความทุกข์” ก็ยังคงเป็นอุปสรรคที่คอยขัดขวางความคืบหน้า

โรคอ้วนเป็นหนึ่งในปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่สุดที่พบจากการศึกษา GBD อัตราการเจ็บป่วยด้วยโรคอ้วนพุ่งสูงขึ้นอย่างรวดเร็วและส่งผลกระทบต่อทุกระดับชั้นของสังคม ภาวะดัชนีมวลกายสูงเป็นสาเหตุสำคัญอันดับที่ 4 ของปัญหาสุขภาพรองจากความดันโลหิตสูง การสูบบุหรี่ และน้ำตาลในเลือดสูง

อัตราการเสียชีวิตจากเหตุรุนแรงและก่อการร้ายสูงขึ้นเป็นเท่าตัวในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา เหตุขัดแย้งล่าสุดเช่นในเซีเรีย เยเมน ซูดานใต้ และลิเบียเป็นภัยคุกคามร้ายแรงต่อสุขภาพของประชาชนทั้งในแง่การเป็นสาเหตุของการเสียชีวิต และการนำไปสู่ผลพวงทั้งทางกายและจิตในระยะยาว

ปัญหาสุขภาพจิตและการใช้สารเสพติดยังคงเป็นสาเหตุสำคัญของปัญหาสุขภาพเมื่อปี 2559 ที่ผ่านมา และส่งผลกระทบต่อทุกประเทศโดยไม่แบ่งแยกว่าเป็นชาติร่ำรวยหรือยากจน อัตราการรักษาปัญหาสุขภาพจิตและการใช้สารเสพติดยังอยู่ในระดับต่ำ แม้อัตราการรักษาเพิ่มขึ้นในกลุ่มประเทศรายได้สูงแต่ความชุกของปัญหาก็ยังคงไม่เปลี่ยนแปลง

การศึกษา GBD เป็นการศึกษาขนาดใหญ่ที่สุดและครอบคลุมที่สุด โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินความสูญเสียด้านสุขภาพระยะยาวในแต่ละพื้นที่ การศึกษาดำเนินการโดยสถาบัน IHME และมีผู้เข้าร่วมกว่า 2,500 คนจากกว่า 130 ประเทศ ในปีนี้คณะผู้ศึกษาวิจัยสามารถรวบรวมชุดข้อมูลกว่าหลายพันล้านชุด โดยได้ปรับปรุงให้มีความรัดกุมมากขึ้น ทั้งในแง่ระเบียบวิธีการวิจัยและการเก็บข้อมูล และรายงานข้อมูลวิเคราะห์เชิงลึกของอายุคาดเฉลี่ยและอัตราการเสียชีวิต สาเหตุการเสียชีวิต ภาระโรคโดยรวม จำนวนปีที่มีภาวะทุพลภาพ และปัจจัยเสี่ยงที่นำไปสู่การเสียสุขภาพ

จากการศึกษา GBD ยังพบด้วยว่า

โภชนาการต่ำสัมพันธ์กับการเสียชีวิตราว 1 ใน 5 ทั่วโลก

โรคไม่ติดต่อเป็นสาเหตุราว 3 ใน 4 ของการเสียชีวิตทั่วโลกเมื่อปี 2559 ซึ่งสูงกว่าอย่างมีนัยสำคัญจากตัวเลขร้อยละ 58 เมื่อปี 2533 ภายในชั่วระยะเวลาเพียง 10 ปีโรคเบาหวานได้พุ่งขึ้นจากสาเหตุการเสียชีวิตลำดับที่ 17 มาเป็นสาเหตุลำดับที่ 9 ในกลุ่มประเทศรายได้ต่ำ-ปานกลาง

บุหรี่สัมพันธ์กับการเสียชีวิตราว 7.1 ล้านราย และข้อมูลจากกว่า 100 ประเทศชี้ตรงกันว่าการสูบบุหรี่เป็นหนึ่งในปัจจัยเสี่ยงหลักของการเจ็บป่วยเรื้อรัง

สาเหตุสำคัญของภาระโรคในทั่วโลกประกอบด้วยโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ โรคหลอดเลือดสมอง การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนหลาย อาการปวดหลังส่วนล่างและปวดคอ โรคจากท้องร่วง และอุบัติเหตุจราจร

จากกลุ่มประเทศซึ่งมีประชากรมากกว่า 1 ล้านคนชี้ว่า ญี่ปุ่นมีอายุคาดเฉลี่ยสูงสุดสำหรับประชากรหญิง (86.9 ปี) และสิงคโปร์มีอายุคาดเฉลี่ยสูงสุดสำหรับประชากรชาย (81.3 ปี)“ประเทศตัวอย่าง” หลายประเทศ เช่น เอธิโอเปีย ไนเจอร์ โปรตุเกส เปรู และมัลดีฟส์มีอายุคาดเฉลี่ยสูงกว่าผลประเมินจากระดับการพัฒนา

สโตรก ปอดอุดกั้นเรื้อรัง เบาหวาน และการหกล้มเป็นสาเหตุสำคัญของการทุพลภาพและการเสียชีวิตเมื่อปีก่อน

นอกจากนี้พบด้วยว่า สาเหตุที่ทำให้ประชากรเจ็บป่วยแต่อาจไม่เป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตเมื่อปีก่อนประกอบด้วยอาการปวดหลังส่วนล่าง ปวดศีรษะไมเกรน สูญเสียการได้ยิน เลือดจางจากภาวะพร่องธาตุเหล็ก และโรคซึมเศร้า

“หากนานาประเทศไม่ได้สนใจแก้ปัญหาพฤติกรรมเสี่ยงอย่างจริงจังก็เป็นไปไม่ได้ที่จะเห็นความคืบหน้าด้านอายุคาดเฉลี่ยและสุขภาวะ” นพ.เมอร์เรย์กล่าว “ผลลัพธ์จากการศึกษา GBD จะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่เกี่ยวข้องกับงานบริการด้านการดูแลสุขภาพรวมถึงแพทย์ ผู้บริหาร และเจ้าหน้าที่รัฐ”

แปลและเรียบเรียงจาก New global study finds countries saving more lives, despite a ‘triad of troubles’ in obesity, violence, and mental illness (www.healthdata.org)