สธ.เดินหน้า 2 โครงการพระราชดำริ ‘ลดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี’

กระทรวงสาธารณสุข เร่งรัดพัฒนางานตามพระราชดำริ กำหนดเป็น 1 ใน 16 แผนงานในยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ด้านสาธารณสุข เผยโครงการกำจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ถวายเป็นพระราชกุศลฯ ในปีแรกของการดำเนินงาน ช่วยผู้ป่วยมะเร็งตับ-ท่อน้ำดีทันเวลาและรอดชีวิตสูงถึง 616 คน ส่วนโครงการควบคุมโรคหนอนพยาธิในนักเรียนเยาวชนฯ ในระยะเวลา 15 ปี ความชุกของโรคลดลงเหลือไม่ถึงร้อยละ 10

เมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน 2559 ที่ จ.หนองคาย นพ.โสภณ เมฆธน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข พร้อมด้วย นพ.อัษฎางค์ รวยอาจิน รองอธิบดีกรมควบคุมโรค ประชุมชี้แจงแนวทางการดำเนินงานตามโครงการกำจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีฯ และโครงการควบคุมโรคหนอนพยาธิในนักเรียนเยาวชนในพื้นที่ถิ่นทุรกันดารและพื้นที่ในแผนภูฟ้าพัฒนา และมอบนโยบายการดำเนินงานในโครงการตามพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และโครงการถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และพระบรมวงศานุวงศ์เกี่ยวเนื่องกับกระทรวงสาธารณสุข โดยมี ผู้บริหาร เจ้าหน้าที่ ผู้ปฏิบัติงานใน 2 โครงการ เข้าร่วมประชุมกว่า 200 คน

นพ.โสภณ กล่าวว่า กระทรวงสาธารณสุข ได้ดำเนินโครงการอันเกี่ยวเนื่องกับพระบรมวงศานุวงศ์กว่า 200 โครงการ โดยกำหนดให้การพัฒนางานตามพระราชดำริให้เป็น 1 ใน 16 แผนงานในแผนยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ด้านสาธารณสุข ซึ่งผู้บริหาร ผู้ปฏิบัติงานสนองโครงการตามพระราชดำริ ต้องรับทราบร่วมกันทุกหน่วยงาน ทุกมิติ ทุกเครือข่าย ให้เกิดภาพของการทำงาน สามารถขับเคลื่อนสู่เป้าหมายที่กำหนดไว้ โดยได้มอบหมายให้กรมควบคุมโรครับผิดชอบ 2 โครงการสำคัญคือ โครงการกำจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ถวายเป็นพระราชกุศลฯ และโครงการควบคุมโรคหนอนพยาธิในนักเรียนและเยาวชนในพื้นที่ถิ่นทุรกันดารและพื้นที่ในแผนภูฟ้าพัฒนา ตามพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

โดยโครงการกำจัดปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีฯ กรมควบคุมโรคเป็นแกนกลางในการขับเคลื่อนแผนยุทธศาสตร์ทศวรรษกำจัดปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ผ่านโครงการถวายเป็นพระราช-กุศลแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชย์ครบ 70 ปี ในปีพุทธศักราช 2559 พร้อมทั้ง สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถจะทรงเจริญพระชนมพรรษา 84 พรรษา มีเป้าหมายการดำเนินงาน 27 จังหวัด 138 อำเภอ 209 ตำบล เริ่มดำเนินการเมื่อ 18 มกราคม 2559 ประชาชนได้รับการตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับ 76,000 คน กลุ่มเสี่ยงได้รับการคัดกรองด้วยอัลตราซาวด์ 135,000 คน ผู้ที่ได้รับการวินิจฉัยเป็นมะเร็งท่อน้ำดีได้รับการรักษาด้วยการผ่าตัดเกินเป้าหมาย 600 คน ช่วยคนยากไร้ได้รับการดูแลทันเวลา และมีชีวิตรอดสูงถึง 616 คน ในช่วงแรกของการดำเนินการตามโครงการถวายเป็นพระราชกุศลฯ

ส่วนโครงการควบคุมโรคหนอนพยาธิในนักเรียนและเยาวชนในพื้นที่ถิ่นทุรกันดารและพื้นที่ในแผนภูฟ้าพัฒนาฯ กรมควบคุมโรคเป็นหน่วยร่วมสนองงานพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ตั้งแต่ปี 2544 ถึงปัจจุบัน ดำเนินการในพื้นที่ตามแผนการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร 55 จังหวัดทั่วประเทศ ใน 844 โรงเรียน และพื้นที่ในแผนภูฟ้าพัฒนา จังหวัดน่าน

เป้าหมายนักเรียน เยาวชน และประชาชน ครอบคลุม 24,000 คน 62 โรงเรียน 61 ชุมชน ด้วยกิจกรรมการตรวจ และรักษาโรคหนอนพยาธิตามมาตรฐานวิชาการ การป้องกันโรค เพื่อลดความชุกและความรุนแรงของปัญหา จัดกระบวนการเรียนรู้การมีส่วนร่วมของชุมชน เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรม โดยบรรจุในแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดารของสำนักพระราชวัง มีตัวชี้วัดลดความชุกเหลือร้อยละ 5 มีความรุนแรงของโรคอยู่ในระดับต่ำ ตั้งเป้าเป็นโรงเรียนปลอดโรคหนอนพยาธิ นักเรียน เยาวชน มีสุขภาพอนามัยที่ดีแบบองค์รวมและยั่งยืนทั้งในโรงเรียนและชุมชนในปี 2568

ผลการดำเนินงานในระยะเวลา 15 ปี ในพื้นที่ถิ่นทุรกันดาร สถานการณ์ความชุกของโรคหนอนพยาธิ ลดลง จากร้อยละ 26.8 ในปี 2545 เหลือร้อยละ 9.4 ในปี 2559 ส่วนใหญ่เป็นพยาธิไส้เดือน โรงเรียนที่พบความชุกสูง ได้แก่ ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนชาวไทยภูเขาแม่ฟ้าหลวง และสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยพบความชุกสูงร้อยละ 45.7 ส่วนในพื้นที่ภูฟ้าพัฒนา อ.บ่อเกลือ และ อ.เฉลิมพระเกียรติ จ.น่าน ความชุกโรคหนอนพยาธิในกลุ่มนักเรียนลดลง จาก ร้อยละ 52.4 ในปี 2545 เหลือร้อยละ 6.21 ในปี 2559 โดยพบพยาธิไส้เดือนสูงสุด ในกลุ่มประชาชนปี 2545 พบความชุกร้อยละ 56.8 เหลือร้อยละ 14.8 ในปี 2559 โดยพบพยาธิใบไม้ตับสูงกว่าพยาธิชนิดอื่น