สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ : ตรวจสุขภาพประจำปี มายาคติเพื่อคนที่เรารัก

กระแสการโปรโมชั่นตรวจสุขภาพประจำปี ของขวัญแก่แม่ที่เรารักในวันแม่ แก่พ่อที่เราเป็นห่วงในวันพ่อ แก่ตัวเองที่ทำงานหนักมาทั้งปี ได้รับการตอบรับอย่างล้นหลามจนโรงพยาบาลต่างๆทั้งรัฐและเอกชน ด้วยเพคเกจให้เลือกแบบธรรมดาชุดเล็กราวสองพันสำหรับคนที่มีเงินไม่มาก ชุดกลางราวสามสี่พันสำหรับคนที่จ่ายไหว และชุดใหญ่ร่วมหมื่นสำหรับคนที่กระเป๋าหนัก 

ปรากฏการณ์เพื่อคนที่เรารักและตัวเองนี้ทำให้โรงพยาบาลที่เปิดบริการโปรโมชั่นนี้ต่างก็กระเป๋าตุงไปตามๆกัน เป็นความสุขสำหรับทุกฝ่าย คนจ่ายเงินก็มีความสุขที่ได้ดูแลคนที่เขารัก คนที่ได้ตรวจสุขภาพก็มีความสุขกับการได้ตรวจสุขภาพ บริษัทขายน้ำยาตรวจสุขภาพก็มีความสุขจากยอดการนำเข้าที่พุ่งสูงกว่าทุกปี ส่วนผู้ที่มีความสุขที่สุดเห็นจะเป็นโรงพยาบาลที่ได้รายได้ที่เป็นกอบเป็นกำ รวมทั้งหมอพยาบาลต่างยิ้มแย้มจากส่วนแบ่งรายได้ที่ได้มา  สร้างรอยยิ้มถ้วนหน้าแก่ทุกคน  คนที่ยิ้มไม่ออกก็เห็นจะเป็นคนจนที่ก็อยากตรวจสุขภาพกับเขาเช่นกัน เพราะกระแสการอยากตรวจสุขภาพประจำปีลามมาไกลถึงคนธรรมดาสามัญที่ถือบัตรทองหรือบัตรประกันสังคมด้วย ทุกคนอยากตรวจสุขภาพ แต่ไม่มีเงินจ่าย องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหลายแห่งตั้งงบประมาณมากมายจัดให้บริษัทเอกชนมาเจาะเลือดเอ็กซเรย์ตรวจสุขภาพโดยไม่มีการพบแพทย์ ไม่มีการอธิบายผล นับเป็นเงินงบประมาณที่สูญเปล่าอย่างยิ่ง และชาวบ้านเองก็แทบไม่ได้ประโยชน์ใดๆ หลังการตรวจสุขภาพก็ไม่ได้มีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมแต่อย่างใด

โดยหลักการการตรวจสุขภาพเป็นสิ่งที่ดี แต่คำว่าดีนั้นแปลว่ามีความพอดี เป็นทางสายกลางไม่สุดโต่งจนเกินไป การตรวจสุขภาพตามหลักวิชาการคือการตรวจตามความเสี่ยง ไม่ใช่การตรวจแบบหว่านแหให้ครบทุกเทสต์ที่ห้องแล็ปทำได้

มนุษย์ไม่ใช่เครื่องจักร ระดับสารเคมีต่างๆในเลือดมีขึ้นมีลงจากหลายปัจจัย และตัวเลขที่เห็นเพียงครั้งเดียวแทบจะไม่สามารถบอกวินิจฉัยโรคได้  การตรวจระดับไขมันในเลือดนั้นสามารถใช้การวัดรอบเอวทดแทนได้ การตรวจตับตรวจไตตรวจปัสสาวะตรวจเอ็กซเรย์ปอดตรวจคลื่นหัวใจในคนทั่วไปมีประโยชน์น้อยมากมาก แต่หากมีความเสี่ยง เช่นดิ่มเหล้าจัด มีโรคประจำตัวเช่นเบาหวานความดัน ทำงานในที่อับอากาศถ่ายเทน้อย ทำงานในโรงพยาบาลที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อวัณโรค การตรวจแล็ปทางห้องปฏิบัติการตามความเสี่ยงก็เป็นสิ่งที่ถูกต้อง มีความคุ้มทุน

การตรวจสุขภาพที่จำเป็น มีประโยชน์ในเชิงการป้องกันที่สำคัญที่ทุกคนที่อายุเกิน 35 ขึ้นไปควรตรวจคือ การวัดความดันโลหิต การตรวจระดับน้ำตาลในเลือดเพื่อคัดกรองโรคเบาหวาน การชั่งน้ำหนักและวัดรอบเอว การตรวจฟันเพื่ออุดก่อนถอน  และสำหรับสตรีคือการตรวจมะเร็งเต้านมด้วยตนเองและการตรวจมะเร็งปากมดลูก ราคาต้นทุนแบบเอกชนรวมไม่เกิน 400 บาท นี่คือการตรวจร่างกายที่มีหลักฐานทางการแพทย์เชิงประจักษ์ว่ามีประโยชน์จริง ส่วนการตรวจอื่นๆนั้นควรตรวจตามความเสี่ยงของแต่ละบุคคล  และการตรวจแบบหว่านแหนั้นไม่มีประโยชน์ใดๆ

กระแสสูงของการตรวจสุขภาพประจำปีเชิงพาณิชย์ ถือเป็นมายาคติใหม่เพื่อคนที่เรารัก นำเงินนั้นไปซื้อจักรยานมาถีบเล่นยังจะเกิดประโยชน์มากกว่า 

ที่มา : นสพ.เอเอสทีวีผู้จัดการรายวัน วันที่ 9 ตุลาคม 2555