หมอครอบครัวตรวจคัดกรองภาวะ ‘สมองเสื่อม-ซึมเศร้า’ ในผู้สูงอายุ

เมื่อวันที่ 23 เมษายน 2558 ที่ โรงแรมมาริไทม์ปาร์ค แอนด์สปารีสอร์ท อำเภอเมือง จังหวัดกระบี่ ศ.นพ.รัชตะ รัชตะนาวิน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข เปิดงานมหกรรมทศวรรษ 2010 ผู้สูงวัยเขตสุขภาพที่ 11 ประกอบด้วย จังหวัดสุราษฏร์ธานี นครศรีธรรมราช ภูเก็ต ชุมพร กระบี่ พังงา และระนอง เพื่อให้เจ้าหน้าที่แลกเปลี่ยนเรียนรู้ พัฒนาระบบการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุในชุมชนอย่างต่อเนื่องและสมบูรณ์แบบ

ศ.นพ.รัชตะ กล่าวว่า ขณะนี้ประชากรสูงอายุของไทยมีอัตราเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วปีละประมาณ 6 แสนคน ผลสำรวจของสำนักงานสถิติแห่งชาติล่าสุดในปี 2557 มีผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป จำนวน 10 ล้านกว่าคน หรือเกือบร้อยละ 15 ของประชากรทั้งประเทศ คาดว่าในปี 2564 จะเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 20 เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์และอีก20 ปี ประชากรผู้สูงอายุจะเพิ่มเป็นร้อยละ 30 ของประชากรทั้งหมด เรียกว่าเป็นสังคมสูงวัยระดับสุดยอด ผู้สูงอายุกว่าครึ่งอยู่ในชนบท ผลสำรวจที่ผ่านมาไทยมีผู้สูงอายุเพียงร้อยละ 5 หรือประมาณ 5 แสนคนเท่านั้น ที่ไม่มีปัญหาเจ็บป่วยและที่น่าเป็นห่วงไปกว่านั้นมีผู้สูงอายุร้อยละ 10 หรือประมาณ 1 ล้านคน ที่อยู่คนเดียว จึงต้องเร่งวางระบบการดูแลที่เหมาะสม เพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุในอนาคตอย่างเข้มแข็งเพื่อให้ผู้สูงอายุทุกคนมีคุณภาพชีวิตที่ดี

ศ.นพ.รัชตะ กล่าวต่อว่า ในปลายปี 2557 กระทรวงสาธารณสุขได้ประกาศนโยบาย “ทีมหมอครอบครัว” ดูแลผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยช่วยเหลือตนเองไม่ได้ที่อยู่ในบ้านเรือน ซึ่งมีประมาณ 1 แสน 6 หมื่นกว่าคนทั่วประเทศ เพื่อเยี่ยมดูแลสุขภาพถึงบ้าน ทำให้ผู้สูงอายุทุกคนมีหมอประจำตัว ทีมหมอครอบครัว จึงเป็นยุทธศาสตร์พัฒนาระบบสุขภาพของผู้สูงอายุในระดับอำเภอทั้งอำเภอ เริ่มนำร่องเป็นต้นแบบในพื้นที่ 155 ตำบลใน 76 จังหวัด ก่อนขยายผลทั่วประเทศต่อไป

สำหรับในด้านสุขภาพจิตนั้น มีโยบายส่งเสริมให้ตั้งชมรมผู้สูงอายุทุกพื้นที่ เพื่อให้ผู้สูงอายุได้มีกิจกรรมร่วมกันอย่างต่อเนื่อง รู้สึกอบอุ่น โดยในปีนี้ได้ให้กรมสุขภาพจิตร่วมกับกรมการแพทย์ พัฒนาแบบตรวจคัดกรองโรคสมองเสื่อมและโรคซึมเศร้าในผู้สูงอายุทุกคนเพื่อให้เขตสุขภาพ ทีมหมอครอบครัวใช้ตรวจหา และจัดระบบการดูแลที่เหมาะสมในชุมชน เนื่องจาก 2 โรคนี้พบมากในผู้สูงอายุ นอกจากจะมีผลโดยตรงกับผู้ป่วยแล้ว ยังมีผลกระทบต่อบุคคลที่ดูแลในครอบครัว ข้อมูลจากการสำรวจใน 28 จังหวัดช่วง 2 ปีที่ผ่านมา พบผู้สูงอายุเป็นโรคซึมเศร้าร้อยละ 1 ส่วนโรคสมองเสื่อม ซึ่งจะมีความผิดปกติทางความจำและสติปัญญา สับสน หลงลืม รวมทั้งพฤติกรรมด้วย พบผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไปป่วยประมาณร้อยละ 2 เพื่อที่จะสามารถดำเนินการป้องกันหรือดูแลได้อย่างทันท่วงที ป้องกันไม่อาการกำเริบรุนแรง

นพ.สุวรรณชัย วัฒนายิ่งเจริญชัย ผู้ตรวจราชการเขตสุขภาพที่ 11 กล่าวว่า เขตสุขภาพที่ 11 ทั้ง 7 จังหวัด มีผู้สูงอายุ60 ปี ขึ้นไป 572,855 คน มีทีมหมอครอบครัวประมาณ 6,000 ทีม  มีผู้สูงอายุไม่ต่ำกว่า 50,000 คน ที่ต้องการความช่วยเหลือดูแลอย่างใกล้ชิด โดยขณะนี้ได้ตรวจคัดกรองสุขภาพไปแล้วร้อยละ 32 พบเสี่ยงต่อภาวะซึมเศร้าประมาณร้อยละ 1 และมีภาวะสมองเสื่อมร้อยละ 2 คาดว่าจะครบทุกคนในเดือนกรกฎาคม 2558 นี้ ส่วนผลการปฏิบัติงานของทีมหมอครอบครัว พบว่า ประชาชนพึงพอใจสูงมากถึงร้อยละ 95 เจ้าหน้าที่มีความสุขจากการทำงานสูงกว่าร้อยละ 80 สถานพยาบาลทุกแห่งมีคลินิกผู้สูงอายุและได้รับความร่วมมือจากหน่วยงานท้องถิ่นอย่างดีมาก ขณะนี้มีตำบลที่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพการดูแลผู้สูงอายุระยะยาวแล้วร้อยละ 30